De term ‘lean productie’ werd geïntroduceerd in een op zijn masterscriptie gebaseerd wetenschappelijk artikel van John Krafcik uit 1988. In dit artikel beschreef en analyseerde Krafcik het productieproces van de Japanse autofabrikant Toyota. Toyota werkt al, sinds ze in 1934 auto’s begonnen te produceren, aan de ontwikkeling en verbetering van haar lean productiemethode. Lean produceren – en dus ook lean bouwen, wat niets meer of minder is dan lean productie in de bouwsector – heeft vier pijlers, waarvan drie Japanse namen hebben meegekregen:
- Muda: het reduceren en het liefst elimineren van allerlei vormen van verspilling in een productieproces;
- Muri: het reduceren en het liefst elimineren van verspilling door overbelasting, van zowel machines als mensen;
- Mura: het reduceren en het liefst elimineren van verspilling door een oneerlijk verdeelde werklast, voor zowel machines als mensen.
- Altijd in de gaten houden wat waarde toevoegt voor de klant: alles dat geen waarde toevoegt voor de klant, kan volgens de lean productie managementbenadering worden geclassificeerd als verspilling.
Het streven is dus om een productieproces zo te ontwerpen dat het een zo gelijkmatig mogelijke werk- en productieflow oplevert, met een zo hoog mogelijke productiviteit en een zo laag mogelijke fout- en verspillingsmarge. Dit betekent echter ook dat fouten niet kunnen of mogen worden verdoezeld of ontkend. Om de foutmarge daadwerkelijk zo klein mogelijk te maken, is het van belang dat fouten worden erkend en onderzocht en – het allerbelangrijkste – dat er door iedereen die is betrokken bij het proces van een gemaakte fout wordt geleerd, of ze die fout nou zelf hebben begaan of niet. Lean productie streeft ernaar een organisatie te creëren die volledig zelflerend is en alle situaties, kansen en mogelijkheden aangrijpt om zichzelf te verbeteren en nog efficiënter en effectiever te maken. Ook als dat betekent dat de CEO moet luisteren naar de inbreng van de conciërge. Lean management accepteert het feit dat een conciërge een waardevolle medewerker is die op een heel andere manier naar het productieproces kijkt en op een heel andere manier kan bijdrage aan de verbetering ervan. Lean bouwen is dus in feite niets anders dan de implementatie van lean productie en lean management in de bouwsector.
Lean bouwen kun je leren
Het hele principe van lean productie, lean management en dus ook van lean bouwen is gebaseerd op de overtuiging dat iedereen overal van kan leren. Het is dan ook niet verbazend dat er met de groeiende populariteit van lean management in de bouw ook allerlei cursussen worden aangeboden die iedereen die erin is geïnteresseerd meer kunnen leren over lean bouwen, zowel in theorie als in praktijk. Vooral voor managers geldt dat bij implementatie van deze manier van werken je heel duidelijk maakt wat je verwacht van je werknemers. Vooral wanneer je van een relatief hiërarchische structuur over wil stappen naar lean bouwen kan dat nog wat hobbels met zich meebrengen. Het belangrijkste is dat elke werknemer, tot het jongste groentje en de laagste stagiair(e) aan toe, zich aangemoedigd en uitgenodigd voelen commentaar en feedback te leveren op het bouwproces en de organisatie. Lean bouwen gaat over het continue gesprek, de constante dialoog ten behoeve van de verbetering van het productieproces. Lean bouwen werkt niet als niet iedereen zich betrokken voelt bij die zaak en dat doel. De belangrijkste voorwaarden voor implementatie van lean bouwen zijn dan ook
- Plat: de organisatie of het bedrijf waar lean bouwen wordt geïmplementeerd dient een zo plat en horizontaal mogelijke organisatiestructuur te hebben, waar werknemers natuurlijk nog wel verschillende functies en verantwoordelijkheden hebben, maar waar iedereen bij elkaar binnen kan lopen en een praatje aan kan knopen, zonder het gevoel te hebben dat ze daardoor vóór hun beurt spreken of brutaal zijn;
- Kort: als je als bedrijf succesvol lean bouwen wil implementeren, moet je ervoor zorgen dat je communicatielijnen – zowel intern als extern – zo kort mogelijk zijn. Dit hangt vanzelfsprekend sterk samen met het bovenstaande punt, maar geldt dus ook voor communicatie richting de klant, cliënt of opdrachtgever;
- Simpel: bij lean bouwen dient het productieproces zo eenvoudig en simpel mogelijk te zijn vormgegeven, want – zo is de overtuiging in lean bouwen en management – complexiteit is een vorm van verspilling van tijd, geld, energie en andere grondstoffen en materialen;
- Slank: samenhangend met het bovenstaande punt – en een letterlijke vertaling van het Engelse woord ‘lean’ – betekent slank in deze context vooral dat het productieproces zo soepel en gestroomlijnd mogelijk verloopt. Flauw gezegd moet bij de implementatie van lean bouwen het productieproces ‘op z’n lijn letten’.
Waar te beginnen?
Dit hele verhaal over lean bouwen klinkt waarschijnlijk nog aardig theoretisch en abstract. Waar begin je met de implementatie van lean bouwen in je eigen bedrijf? Wat zijn de voordelen ervan ten opzichte van de manier waarop je nu werkt? Loop je achter als je niet ook lean gaat bouwen? Zijn er managers en werknemers met meer ervaring die je op weg zouden kunnen helpen met de implementatie en het ontwikkelen van je eigen lean management? Natuurlijk zijn die er! Zoals gezegd worden er cursussen aangeboden die je kunnen helpen lean bouwen te begrijpen en te introduceren in je eigen bedrijf. Eén zo’n bedrijf dat een dergelijke cursus aanbiedt is Symbol B.V. Ik raad je ten zeerste aan om een kijkje te nemen op hun website (symbolbv.nl) onder het kopje ‘Trainingen’. Je zult zien dat ze een uitgebreide lijst van content en onderwerpen bieden, aangevuld met een excursie naar een real-life bouwproject.
